Ngày 04/9/1962, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 102/CP chính thức thành lập Cục Lưu trữ Phủ Thủ tướng (nay là Văn phòng Chính phủ) có nhiệm vụ giúp Hội đồng Chính phủ quản lý công tác lưu trữ của Nhà nước, đây là một bước ngoặt quan trọng và một sự kiện có ý nghĩa trọng đại đối với sự nghiệp lưu trữ, từ đây, nước ta đã có một cơ quan đầu ngành quản lý tập trung thống nhất công tác lưu trữ trong phạm vi cả nước.

Để tăng cường quản lý công tác lưu trữ và tài liệu lưu trữ quốc gia trong tình hình mới, ngày 11/12/1982, Hội đồng Nhà nước đã thông qua Pháp lệnh Bảo vệ tài liệu lưu trữ quốc gia. Đồng thời, Hội đồng Bộ trưởng cũng đã ban hành Nghị định số 34/HĐBT ngày 01/3/1984 quy định chức năng nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức của Cục Lưu trữ Nhà nước. Cùng với việc quản lý công tác lưu trữ, tại Quyết định số 24/CT ngày 25/01/1991 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng (nay là Thủ tướng Chính phủ), Cục Lưu trữ Nhà nước còn được giao thêm nhiệm vụ quản lý công tác văn thư trong phạm vi cả nước.

Nhằm đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước nói chung và cải cách nền hành chính nhà nước nói riêng, ngày 04/4/2001, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thông qua Pháp lệnh Lưu trữ quốc gia.

Căn cứ Pháp lệnh Lưu trữ quốc gia năm 2001 và Nghị định số 45/2003/NĐ-CP ngày 09/5/2003 của Chính phủ về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Nội vụ; ngày 01/9/2003, Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 177/2003/QĐ- TTg quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Cục Văn Thư và Lưu trữ nhà nước. Theo đó, Cục Lưu trữ Nhà nước được đổi tên là Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước có trách nhiệm giúp Bộ trưởng Bộ Nội vụ thực hiện quản lý nhà nước về công tác Văn thư và Lưu trữ. Tiếp đó tại kỳ họp thứ 2, Quốc Hội khóa XIII, Luật Lưu trữ đã được Quốc hội thông qua ngày 11/11/2011

Từ đó đến nay, Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước đã tham mưu Xây dựng hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về Văn thư và Lưu trữ; Quản lý tài liệu có ý nghĩa quốc gia; Về đào tạo đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; Hoạt động khoa học công nghệ thông tin; Hợp tác quốc tế.

Với ý nghĩa to lớn và tầm quan trọng của công tác lưu trữ đối với xã hội và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, ngày 17 tháng 9 năm 2007, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1229/QĐ-TTg về ngày truyền thống của ngành Lưu trữ Việt Nam, trong đó đã nêu: “Ngày 03 tháng 01 hàng năm là ngày truyền thống của ngành Lưu trữ Việt Nam - lấy tên là“Ngày Lưu trữ Việt Nam” với mục đích: Giáo dục truyền thống của ngành Lưu trữ Việt Nam, nâng cao nhận thức, tinh thần trách nhiệm của những người làm công tác lưu trữ và của toàn xã hội trong việc bảo vệ, phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ, phục vụ cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; Động viên phong trào thi đua lao động, nâng cao ý thức kỷ luật và đạo đức nghề nghiệp của cán bộ, công chức, viên chức trong ngành Lưu trữ; Biểu dương, khen thưởng kịp thời đối với cá nhân và tập thể có thành tích xuất sắc trong việc bảo vệ và phát huy giá trị của tài liệu lưu trữ”.

77 năm qua là một chặng đường dài phấn đấu không mệt mỏi, vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách của toàn thể cán bộ, công chức, viên chức và người lao động của ngành Lưu trữ Việt Nam nói chung và ngành Lưu trữ tỉnh Quảng Bình nói riêng.

Ở tỉnh ta, sau khi thành lập Uỷ ban hành chính (UBHC) và Uỷ ban hành chính kháng chiến (UBHCKC) tỉnh Quảng Bình, Bộ phận Văn thư, Lưu trữ trong Phòng Hành chính - Quản trị thuộc Văn phòng UBHCKC được hình thành có nhiệm vụ giúp Chánh Văn phòng UBHCKC tham mưu quản lý công tác văn thư, lưu trữ. Ngày 16/9/1998, UBND tỉnh Quảng Bình ban hành Quyết định số 55/1998/QĐ-UB thành lập Trung tâm Lưu trữ tỉnh, trên cơ sở kiện toàn Bộ phận Lưu trữ - Phòng Hành chính - Quản trị thuộc Văn phòng UBND tỉnh.

Thực hiện Nghị định số 13/2008/NĐ-CP ngày 04/2/2008 của Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, UBND tỉnh có Quyết định số 526/QĐ-UBND ngày 25/3/2008 chuyển chức năng quản lý nhà nước về văn thư lưu trữ nhà nước và Trung tâm Lưu trữ từ Văn phòng UBND tỉnh sang Sở Nội vụ. Ngày 15/12/2010 UBND tỉnh có Quyết định số 16/2010/QĐ-UB thành lập Chi cục Văn thư - Lưu trữ trực thuộc Sở Nội vụ tỉnh Quảng Bình trên cơ sở Phòng Quản lý Văn thư - Lưu trữ của Sở và Trung tâm lưu trữ tỉnh (theo Thông tư số 02/2010/TT-BNV ngày 28/4/2010 của Bộ Nội vụ). Chi cục gồm có 04 phòng chuyên môn: Phòng hành chính - Tổng hợp, Phòng Quản lý Văn thư, Lưu trữ, Phòng Thu thập - Chỉnh lý và Phòng Bảo quản, khai thác, sử dụng tài liệu. Sau 05 năm hoạt động, về cơ cấu tổ chức của Chi cục Văn thư - Lưu trữ tiếp tục thay đổi, Chi cục gồm 02 phòng chuyên môn (Hành chính - Tổng hợp, Quản lý Văn thư, Lưu trữ) và 01 đơn vị sự nghiệp trực thuộc, Trung tâm Lưu trữ lịch sử (theo Quyết định số 225/QĐ-SNV ngày 21/10/2015 của Sở Nội vụ).

Thực hiện Nghị định 107/2020/NĐ-CP ngày 14/9/2020 của Chính phủ về sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định số 24/2014/NĐ-CP ngày 4/4/2014 của Chính phủ quy định tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Nghị định 120/2020/NĐ-CP ngày 07/10/2020 của Chính phủ về quy định thành lập tổ chức lại, giải thể đơn vị sự nghiệp công lập; Ngày 10/01/2020 Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Bình có Quyết định số 56/QĐ-UBND quyết định giải thể Chi cục Văn thư – Lưu trữ trực thuộc Sở Nội vụ tỉnh Quảng Bình, đồng thời có Quyết định số 57/QĐ-UBND                   Quyết định Tổ chức lại Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh Quảng Bình; Ngày 17/02/2020 Sở Nội vụ tỉnh có Quyết định số 28/QĐ-SNV quy định nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức của Trung tâm Lưu trữ lịch sử trực thuộc Sở Nội vụ tỉnh Quảng Bình với 02 phòng chuyên môn (Phòng Hành chính - Tổng hợp, Phòng Nghiệp vụ).

Sau thời gian ngắn đi vào hoạt động do yêu cầu thực tiễn nhiệm vụ, quy mô, tính chất, mối quan hệ công tác phối hợp, nhu cầu, sự cần thiết và đề xuất của Trung tâm, Ngày 15/8/2022 Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Bình ban hành Quyết định số 972/QĐ-UBND v/v thành lập, tổ chức lại, giải thể các phòng thuộc Trung tâm Lưu trữ lịch sử thuộc Sở Nội vụ; Quyết định số 1450/QĐ-UBND ngày 03/6/2022 của Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Bình ban hành Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Trung tâm Lưu trữ lịch sử trực thuộc Sở Nội vụ tỉnh Quảng Bình. Trung tâm Lưu trữ lịch sử là đơn vị sự nghiệp công lập trực thuộc Sở Nội vụ tỉnh Quảng Bình, Trung tâm có chức năng tham mưu Giám đốc Sở Nội vụ thực hiện nhiệm vụ lưu trữ lịch sử tỉnh; trực tiếp quản lý tài liệu lưu trữ lịch sử tỉnh và thực hiện các hoạt động dịch vụ lưu trữ theo quy định của pháp luật.

Trung tâm chịu sự chỉ đạo, lãnh đạo, quản lý trực tiếp của Sở Nội vụ, về cơ cấu tổ chức, Trung tâm gồm 03 phòng chuyên môn, nghiệp vụ: Phòng Hành chính - Tổng hợp; Phòng Thu thập - Chỉnh lý, Phòng Bảo quản - Tra cứu.

Từ ngày thành lập đến nay, Trung tâm Lưu trữ lịch sử hiện nay có 36 viên chức, và người lao động làm công tác lưu trữ đã không ngừng phấn đấu để gặt hái nhiều thành tích trong công tác lưu trữ lịch sử tỉnh nhà, tổ chức bộ máy đã được kiện toàn; trình độ chính trị, năng lực nghiệp vụ chuyên môn của đội ngũ cán bộ viên chức ngày càng được nâng lên; Tăng cường công tác phòng cháy, chữa cháy, bảo vệ an toàn tài liệu…

Tập thể cán bộ  viên chức và người lao động Trung tâm Lưu trữ lịch sử  tỉnh Quảng Bình

 Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh đã thực hiện theo kế hoạch của UBND tỉnh chỉnh lý 36 phông Lưu trữ của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn tỉnh với 3.665 mét giá tài liệu; thực hiện số hoá tài liệu lưu trữ lịch sử tỉnh với 13 phông 1.635.288 trang, 412.531 văn bản; số hóa dịch vụ đối với tài liệu đảng 858.573 trang 363.633 văn bản, số hóa dịch vụ tài liệu lưu trữ cơ quan 198.000 trang 39.622 văn bản; số hóa dịch vụ thủ tục hành chính 12.212 hồ sơ thủ tục; Tu bổ bồi nền 250.000 trang tài liệu; Công tác phục vụ khai thác và sử dụng tài liệu lưu trữ có nhiều chuyển biến tích cực, nhanh chóng, kịp thời và từng bước đa dạng hoá các hình thức khai thác sử dụng tài liệu cho nên số lượng độc giả đến khai thác, sử dụng ngày càng đông và số lượng hồ sơ, tài liệu được đưa ra nghiên cứu sử dụng ngày càng nhiều, trong đó tài liệu được khai thác và sử dụng nhiều nhất là hồ sơ, tài liệu của cán bộ đi B, tài liệu về địa giới, tổ chức bộ máy, tổ chức cán bộ, tài liệu đất đai, tài liệu về người có công… Đây là những tài liệu quan trọng làm cơ sở giải quyết chế độ, chính sách cho người hoạt động cách mạng, thương binh, bệnh binh, liệt sĩ, người tham gia kháng chiến, cựu thanh niên xung phong, chế độ chính sách đối với cán bộ công chức viên chức... Tài liệu lưu trữ được khai thác đã phát huy tác dụng, phục vụ kịp thời và có hiệu quả cho hoạt động thực tiễn, nghiên cứu lịch sử trên tất cả các lĩnh vực đời sống, chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội của tỉnh.

 Viên chức và người lao động đang Chỉnh lý tài liệu tồn đọng

Để bổ sung nguồn tài liệu phong phú và đa dạng phục vụ nhu cầu nghiên cứu tìm hiểu, Trung tâm đang tiến hành triển khai Kế hoạch sưu tầm tài liệu quý hiếm của Quảng Bình và về Quảng Bình theo kế hoạch đã được UBND tỉnh vê duyệt.

Đoàn công tác Trung tâm đang tiếp cận các tài liệu quý hiếm trên địa bàn tỉnh

Hiện nay Kho Lưu trữ lịch sử tỉnh đang quản lý khối lượng tài liệu lưu trữ vĩnh viễn tương đương 1.800 mét giá. Công tác bảo quản tài liệu lưu trữ được chú trọng, tài liệu trong Kho được sắp xếp gọn gàng, khoa học, đảm bảo dễ tìm, dễ thấy, dễ lấy. Thường xuyên vệ sinh, kiểm tra và bố trí đầy đủ các trang thiết bị để bảo quản an toàn tài liệu lưu trữ.

Viên chức lưu trữ đang triểm tra vệ sinh tài liệu

Với những thành quả đã đạt được, Trung tâm Lưu trữ lịch sử tỉnh đã nhiều năm được công nhận tập thể lao động xuất sắc, vinh dự được tặng Bằng khen của Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Bình. Ngoài thành tích tập thể, các cá nhân trong đơn vị còn được nhận Bằng khen của Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình và một số danh hiệu khác của ngành và của tỉnh. Đó là những phần thưởng xứng đáng mà Ðảng và Nhà nước ta đã ghi nhận công lao đóng góp của cán bộ, công  chức, viên chức, nhân viên của Trung tâm Lưu trữ lịch sử  tỉnh Quảng Bình trong thời gian qua.

Lãnh đạo Trung tâm đón nhận Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh

Vinh dự và tự hào trước sự trưởng thành, lớn mạnh và những thành quả to lớn mà Lưu trữ Quảng Bình đã đạt được trong 77 năm qua, cán bộ viên chức của Trung tâm Lưu trữ lịch sử cùng toàn Ngành trong cả nước nỗ lực phấn đấu thực hiện tốt các nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới, đó là: Tiếp tục thực hiện Luật Lưu trữ và các văn bản thi hành Luật, cùng với nhiệm vụ bảo vệ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ lịch sử. Đẩy mạnh công tác ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong lĩnh vực lưu trữ; xây dựng đội ngũ viên chức và người lao động có trình độ năng lực đáp ứng yêu cầu công tác, phát huy tinh thần thi đua lao động, nâng cao ý thức kỷ luật và đạo đức nghề nghiệp của người làm công tác lưu trữ./.

Tân Dân